Alimentów od byłego małżonka może domagać się strona, która nie została uznana za wyłącznie winną rozkładu pożycia – od partnera niewinnego, współwinnego lub wyłącznie winnego.
- Małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, czyli tak zwany rozwód bez orzekania o winie lub rozwód z winy obu stron.
W takim przypadku, jeśli jeden z małżonków znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego: zgodnie z art. 60 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Należy zatem zdefiniować, czym jest opisany powyżej niedostatek i powołanie się na wyroki Sądu Najwyższego w tym przedmiocie.
Stan niedostatku zachodzi wtedy, gdy uprawniony nie ma w ogóle lub nie ma dostatecznych własnych środków utrzymania, które mogłyby zaspokoić jego usprawiedliwione potrzeby. W niedostatku znajdują się osoby, które nie mają żadnych lub wystarczających możliwości zarobkowych lub majątkowych. Będą to np. osoby niezdolne do pracy z powodu choroby lub podeszłego wieku, nie pobierające renty w ogóle lub pobierające ją w wysokości nie pozwalającej na pokrycie wszystkich ich usprawiedliwionych potrzeb, jeśli oczywiście nie mają majątku, z którego te potrzeby mogłyby być zaspokojone (vide Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 1999 r., III CKN 146/99).
Niemniej jednak należy mieć na uwadze, iż istotnym jest z jakiego powodu ktoś w owym niedostatku się znajduje i tak w dalszej części uzasadnienia powyższego wyroku możemy zauważyć, że: Jest ona wprawdzie osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku, ale słusznie zauważa Sąd, że to na skutek zaniedbań powódki doszło do powstania takiej sytuacji. Powódce proponowano pracę (…), której nie podjęła, nie zdecydowała się także na przekwalifikowanie się, nie zatrudniła się poza przygotowaniem zawodowym, które to prace są oferowane sukcesywnie przez poszczególne urzędy pracy.
- Małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia.
Art. 60 § 2 Kodeks rodzinny i opiekuńczy: Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Często zdarza się, że jeden z małżonków w związku z ustaleniami poczynionymi z partnerem lub jakimikolwiek innymi okolicznościami, w znacznie większej mierze oddaje się opiece nad domem lub dziećmi. Skutkuje to tym, iż możliwości zarobkowe tej osoby są o wiele mniejsze niż małżonka, który przez lata miał możliwość rozwoju zawodowego i zdobywania co raz to większego doświadczenia, w tym budowania marki osobistej, co przekłada się na osiągane przez niego dochody.
Na potrzebę rozważań przyjmijmy hipotetyczną sytuację, w której zarobki jednego z małżonków są kilkakrotnie niższe niż drugiego z nich. Oczywistym jest, że w przypadku rozstania ich stopa życiowa nie będzie równa.
W tej sytuacji znalezienie się w niedostatku nie jest przesłanką obligatoryjną do zasądzenia alimentów.
Autorka: aplikant adwokacki Aleksandra Makowska