Procedura „ułaskawieniowa” – czyli od inicjatywy do ułaskawienia

Ułaskawienie to postępowanie związane z prerogatywą Prezydenta RP z art. 139 Konstytucji RP, tj. skorzystania z tzw. prawa łaski. Ułaskawienie zostało uregulowanie w Kodeksie postępowania karnego w art. 560 – 568.

Procedura „ułaskawieniowa” może zostać wszczęta zgodnie z Kodeksem postępowania karnego na dwa sposoby: na prośbę skazanego, krewnych w linii prostej, rodzeństwa, małżonka i osób pozostających we wspólnym pożyciu; bądź też z urzędu (art. 567 Kodeksu postępowania karnego).

Prośbę o ułaskawienie przedstawia się sądowi, który wydał wyrok w I instancji. Sąd ten rozpoznaje prośbę w terminie 2 miesięcy od dnia jej otrzymania.

Zgodnie z art. 563 Kodeksu postępowania karnego: rozpoznając prośbę o ułaskawienie sąd w szczególności ma na względzie zachowanie się skazanego po wydaniu wyroku, rozmiary wykonanej już kary, stan zdrowia skazanego i jego warunki rodzinne, naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, a przede wszystkim szczególne wydarzenia, jakie nastąpiły po wydaniu wyroku.

Z powyższego wynika, że właściwości skazanego, jego stosunek do popełnionego czynu, za który został skazany, jak również odbycie już większości orzeczonej kary stanowią warunek wydania przez sąd pozytywnej opinii ws. ułaskawienia. 

Opinia sądu I instancji zostaje przesłana z aktami do sądu II instancji, jeśli było postępowanie odwoławczej w danej sprawie przeprowadzone. Sąd II instancji wydaje swoją opinię.

Jeśli opinie obu sądów są pozytywne, albo opinia sądu odwoławczego jest pozytywna – akta zostają przesłane Prokuratorowi Generalnemu. Przy negatywnych opiniach sądów sprawę pozostawia się bez dalszego biegu.

Zgodnie z art. 565 Kodeksu postępowania karnego, jeżeli prośbę o ułaskawienie choćby jeden sąd zaopiniował pozytywnie, Prokurator Generalny przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej prośbę o ułaskawienie wraz z aktami sprawy i swoim wnioskiem.

Postępowanie „ułaskawieniowe” może zostać wszczęte przez Prokuratora Generalnego również z urzędu. Wówczas sądy przekazują Prokuratorowi Generalnemu akta wraz z opiniami bądź też akta te są przekazywane bezpośrednio Prezydentowi RP bez zwracania się o opinie sądów.

Prokurator Generalny przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej akta sprawy lub wszczyna z urzędu postępowanie o ułaskawienie w każdym wypadku, kiedy Prezydent tak zadecyduje.

Ostatecznie wskazać trzeba, że istnieje możliwość wstrzymania wykonania kary lub zarządzić przerwę w jej wykonaniu do czasu ukończenia postępowania o ułaskawienie. Przesłankami takiego wstrzymania są ważne powody, a w szczególności krótki okres pozostałej do odbycia kary. Z przepisu wynika zatem, że wykonanie większości orzeczonej kary jest warunkiem możliwości zastosowania dobrodziejstwa z art. 568 Kodeksu postępowania karnego. Powyższe może zarządzić sąd lub Prokurator Generalny.

Autor: dr Kacper Rożek, adwokat