Postanowienie Trybunału (dziewiąta izba) z dnia 12 stycznia 2024 r. (*) w sprawie C‑488/23
Orzeczenie TSUE dotyczyło interpretacji art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Trybunał podjął decyzję, że w sytuacji, gdy umowa kredytu hipotecznego zawarta z konsumentem przez instytucję kredytową jest uznana za nieważną z powodu nieuczciwych warunków, przepisy te nie pozwalają instytucji kredytowej żądać od konsumenta dodatkowej rekompensaty poza zwrotem kapitału i ustawowych odsetek za zwłokę. Trybunał uznał, że takie żądanie rekompensaty byłoby sprzeczne z celami dyrektywy 93/13.
Stan faktyczny:
W dniu 11 września 2008 r. KŁ i JŁ podpisali z mBankiem umowę kredytu hipotecznego na 360 miesięcy, opiewającą na kwotę 226 000 PLN (około 50 000 EUR) wraz z odsetkami według zmiennej stopy procentowej. Umowa ta indeksowała kredyt do franka szwajcarskiego, a miesięczne raty miały być spłacane w PLN po przeliczeniu zgodnie z kursem sprzedaży CHF.
Jednak między stronami umowy wynikł spór. KŁ i JŁ wnieśli pozew przeciwko mBank do Sądu Okręgowego w Łodzi o stwierdzenie nieważności umowy, natomiast mBank wniósł pozew przeciwko KŁ i JŁ do Sądu Okręgowego w Warszawie, żądając:
- kwoty 226 000 PLN wraz z odsetkami za opóźnienie – tytułem zwrotu równowartości udostępnionego pozwanym kapitału;
- kwoty 83 126, 87 PLN wraz z odsetkami za opóźnienie – tytułem wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego kapitału;
- kwoty 74 168,05 PLN wraz z odsetkami za opóźnienie – tytułem sądowej waloryzacji kapitału, oddanego do dyspozycji kredytobiorcom.
Stanowisko Sądu Okręgowego i przedmiot pytania prejudycjalnego
Okręgowy w Warszawie stwierdził nieważność umowy kredytowej z powodu zawartych w jej treści klauzul przeliczeniowych, które uznał za nieuczciwe. Z kolei w odniesieniu do żądań banku sąd uznał powództwo za zasadne jedynie w zakresie pierwszego roszczenia. Natomiast za bezzasadne uznał roszczenie o zwrot równowartości świadczenia banku polegającego na udostępnieniu kapitału wypłaconego w wykonaniu uznanej za nieważną umowy kredytu hipotecznego. Wątpliwości Sądu powstały jednak w odniesieniu do żądania trzeciego, które bank oparł na art. 3581 § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 z późn. zm.), a który stanowi, że „ w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie”. Celem rozwiania wątpliwości dotyczącej w istocie możliwości banku domagania się od kredytobiorców dodatkowych roszczeń, skierował on pytanie prejudycjalne do Trybunału dotyczące interpretacji prawa Unii w kontekście żądania rekompensaty za waloryzację świadczenia wypłaconego kredytobiorcom.
Rozstrzygnięcie TSUE
TSUE jednoznacznie przesądził, że w sytuacji, gdy umowa kredytu hipotecznego zawiera klauzule abuzywne i na tej podstawie zostaje uznana za nieważną w całości, to instytucji kredytowej, jaką jest bank nie przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu zmiany siły nabywczej pieniądza po wypłaceniu kapitału (sądowej waloryzacji).
Autorka: Natalia Korczak, paralegal